سوت یا سکوت؟
مینا آتشی
اگر شنونده موسیقی باشید و تماشای کنسرت‌ها بخشی از خوراک فرهنگی‌تان باشد، حتماً جیغ و سوت‌های بی دلیل تماشاگران در حین تماشای بعضی کنسرت‌ها باعث آزار و اذیت‌تان شده است. این مسئله‌ای است که همیشه در سالن‌های ما وجود دارد و عده‌ای هم به آن معترض هستند ولی آیا واقعاً این نوع برخوردها طبیعی است یا باید آن را یک ناهنجاری اجتماعی قلمداد کرد؟
سالن‌های مختلف کنسرت در ایران ممکن است بین 200 تا 2000 نفر را در خود جای بدهند که این تماشاگرها هر کدام روحیات و سلایق خاص خودشان را دارند. عده‌ای درگیر هیجانات هستند و عده‌ای آرام و کم هیجان. هر کدام دل‌شان می‌خواهند فضای سالن طوری هدایت شود که بابت میل آن‌ها باشد ولی واقعاً چطور می‌شود سلیقه 2000 آدم مختلف را به طور همزمان در نظر گرفت؟ طبیعی است که چنین چیزی امکان‌پذیر نیست، پس باید دید فرهنگِ آن کنسرت چه نوع برخوردی را به مخاطب پیشنهاد می‌دهد.
رابطه بین مخاطب با فرهنگ، رابطه دو سویه و متقابلی است، یعنی انسان همانطور که مخاطبا فرهنگی است، باید فرهنگ مخاطب بودن را هم بداند. مخاطب ضمن این‌که چیزی را از فرهنگ دریافت می‌کند و به گنجینه اندوخته‌هایش می‌افزاید، می‌تواند چیزی را هم به فرهنگ اضافه کند تا فرهنگ غنی‌تر و کامل‌تر شود. اما متأسفانه به نظر می‌رسد که مخاطبان فرهنگ، بیشتر مصرف‌کننده هستند تا تزریق‌کننده. در حالی‌که شاید اگر آن‌ها می‌توانستند چیزی را به فرهنگ اضافه کنند، سطح فرهنگی هر نوع اجتماع کوچک و بزرگی با پیشرفت جدی مواجه می‌شد.
موسیقی به عنوان یک مقوله فرهنگی به طور مستقیم با مخاطب سر و کار دارد. در واقع، موسیقی هم مثل هر هنر دیگری بدون مخاطب معنا ندارد و این مخاطب است که روی این هنر ارزش‌گذاری می‌کند. موسیقی خودش یک عمل فرهنگی است ولی در درون آن هم یک اتفاق فرهنگی دیگر باید بیفتد که همان پدیده فرهنگ مخاطب بودن است. بنابراین مخاطب موسیقی بودن هم فرهنگ مختص به خودش را دارد که خیلی‌ها با این فرهنگ آشنا نیستند و همین زمینه‌ساز ناهنجاری فرهنگی و اجتماعی می‌شود.
به نظر می‌رسد مرز بین هنجار یا ناهنجار بودن تشویق‌ها و سوت‌های مدام تماشاگران در سالن‌های کنسرت را نوع موسیقی آن کنسرت‌ها مشخص می‌کند. بعضی کنسرت‌ها به واسطه موسیقی‌های شاد و هیجان‌انگیزی که در آن‌ها اجرا می‌شود، مخاطب را به واکنش وا می‌دارند که این واکنش فقط تا حد و اندازه‌هایی قابل قبول است و اگر از آن اندازه‌ها عبور کند، آن موقع ناهنجاری اتفاق می‌افتد و طبیعتاً تماشاگرانی که نگاه‌شان نگاه جدی‌تری است و به دنبال شنیدن موسیقی آمده‌اند از این سر و صداهای بی دلیل آزرده‌خاطر خواهند شد.
البته گاهی اوقات خود خواننده‌ها و گروه‌های روی صحنه به این ناهنجاری دامن می‌زنند. یعنی ممکن است خواننده در طول کنسرت دائماً از تماشاگران بخواهد که جیغ و سوت بزنند تا هیجان کنسرت را با این‌گونه اتفاقات بالا ببرند. خود این کار به یک ناهنجاری منجر می‌شود که شروع‌کننده آن گروه اجرایی است. در این شرایط مخاطب می‌تواند به درخواست خواننده و نوازندگان پاسخ ندهد و مانع این ناهنجاری شود. در بعضی کنسرت‌ها هر گونه ایجاد سر و صدا به نفع گروه روی صحنه است ولی این مخاطب است که باید هوشیاری به خرج بدهد و هزینه‌ای که برای شنیدن هنر خرج کرده را با درگیر شدن با این‌گونه هیجانات کاذب هدر ندهد.
مهمترین اتفاقی که برای تماشای یک اجرای زنده موسیقی باید بیفتد این است که تماشاگر بتواند کنسرت مد نظرش را درست انتخاب کند. به این معنا که مخاطب، موسیقی مورد علاقه خودش را تشخیص بدهد و روحیه و میزان هیجان خودش را هم در نظر بگیرد و بعد اقدام به خریداری کردن بلیت کنسرت کند. مخاطبی که قرار است به تماشای یک کنسرت موسیقی سنتی برود باید بداند که فضای آن متفاوت از فضای کنسرت پاپ است و تماشای اجرای موسیقی ایرانی آداب مخصوص به خودش را می‌طلبد. از طرفی، مخاطبی که یک کنسرت شاد پاپ یا نواحی را انتخاب کرده هم نباید انتظار سکوت مطلق در سالن داشته باشد چون هرگز این اتفاق رخ نخواهد داد.
فرهنگ تماشای کنسرت موسیقی به این معنا است که مخاطب به اجرای روی صحنه و سایر حاضرین در سالن احترام بگذارد. یک تماشاگر برای تماشای یک کنسرت موسیقی ایرانی ممکن است لازم باشد خودش را برای 120 دقیقه سکوت مطلق آماده کند. او در حین تماشای کنسرت موسیقی ایرانی به هر دلیلی نمی‌تواند جیغ بزند و هورا بکشد که اگر این کار را انجام بدهد، احتمالاً با واکنش‌های سخت بغل دستی‌هایش مواجه می‌شود. البته در مورد بعضی کنسرت‌های پاپ هم همینطور است و برخی از خوانندگان پاپ کشور هم مانع ایجاد هیاهو در سالن می‌شوند و سعی می‌کنند با انتخاب سکوت به جای سوت، موسیقی را به نحو دقیق‌تری به گوش مخاطب برسانند که این ارزشمندترین اتفاق ممکن است. در نهایت مهم این است که با هر جنسی از موسیقی با فرهنگ مختص به خودش رفتار شود.
منبع: هنر آنلاین
