تاثیرموسیقی اقوام در ارتباطات و همبستگی بین ایرانیان

عبدالسلام بزرگ زاده

موسیقی فقط یک هنر نیست بلکه ابزاری برای بیان و انتقال فرهنگ، تمدن و تاریخ یک ملت و اقوام است که آمیخته با احساسات و عواطف انسانی هنرمندانه به دیگران تقدیم می شود. لذا حفظ و توسعه موسیقی اصیل هر قوم و ملتی موجب جلوگیری از نابودی زبان، آداب و رسوم و فرهنگ اصیل آن قوم شده و باعث ماندگاری هویت فرهنگی آن می شود. موسیقی نیز مانند سایر ابزارها می تواند مورد سوء استفاده قرارگیرد و به ابزار ضد فرهنگی تبدیل شود اما موسیقی اصیل به ویژه موسیقی مقامی و محلی اقوام هرگز به ابتذال کشیده نمی شود زیرا ماهیت آن سرشار از اصالت و ارزش است. آنگونه که موسیقی هر قوم تبلور فرهنگ اصیل و روحیه هنرمندانه آن قوم محسوب می شود و تعصب مثبت قومی هنرمندان مانع از کشاندن آن به ابتذال می شود. موسیقی یکی از شاخه ها و رشته های هنر است و هنر حد و مرز نمی شناسد. موسیقی پیام آرامش است و صلح و دوستی بین ملت ها و اقوام به ارمغان می آورد زیرا درک و حس موسیقی محدود به زبان ، نژاد و مذهب خاص در دنیا نیست. بلکه درک احساسات انسانی است و تا مرز بشریت در جهان امتداد دارد. زیرا نیاز انسان به موسیقی محدود نیست بلکه فراگیر است و همه انسانها به موسیقی نیاز دارند. زیرا موسیقی به ویژه موسیقی اصیل و موسیقی اقوام نه تنها برای خودشان بلکه برای همه انسان ها آرام بخش است و اگر با لباس و پوشش آن قوم آمیخته شود جذابیت دارد. قیچک نام یکی از سازهای باستانی ایران است و یکی از اصیل ترین ساز های قدیمی موسیقی بلوچستان می باشد. نام دیگر آن سرود یا سروز است. به قیچک نواز در زبان بلوچی سرودی می گویند. این ساز شبیه کمانچه است با این تفاوت که کاسه ای به بزرگی کاسه تار و دسته ای کوتاه دارد. هنگام نواختن روی زانو قرار می گیرد و آرشه یا کمانک آن که از موی دم اسب و دسته کمانی آن از چوب ساخته شده بطور افقی با سیم های قیچک تماس می یابد. قیچک را معمولا در بلوچستان می سازند طنین خوشایندی دارد و یکی از اصلی ترین آلات موسیقی بلوچی بشمار می آید. شکل ساختمانی کاسه و نحوه قرارگیری سیم ها و پرده بندی آن امکان صدا دهی در فرکانس های پایین ، متوسط و بالا را فراهم کرده و برای تولید صداهای زیر و بم مناسب است. به همین دلیل صدای آن وسعت زیادی دارد و از نظر اجرای ریتم ها نیز امکان نواختن ریتم های بسیار کند و از طرفی ریتم های خیلی تند را نیز دارد و به عنوان مناسب ترین ساز برای اجرای آهنگ های شاد و غم انگیز انتخاب می شود. ساز قیچک اصلی ترین ساز در نوع حماسی موسیقی بلوچستان است و در انواع دیگر موسیقی بلوچستان از جمله موسیقی صوت و نازینک و موسیقی درمانی گواتی نیز بکار می رود. موسیقی حماسی بلوچستان که به موسیقی پهلوانی نیز معروف است تاریخ و حماسه های قوم بلوچ را روایت می کند و موسیقی صوت و نازینک مخصوص مجالس عروسی،جشن ها و اعیاد است.

موسیقی بلوچی اگرچه فواصلی بسیار نزدیک به دستگاه راست پنجگاه دارد. ولی تنوع فواصل در آن بسیار زیاد است و در نظر اول و با گوش مخاطب معمولی پنهان اما برای گوش موسیقی دانان آشنا و یک نوع شناوری در فواصل به وضوح شنیده می شود. موسیقی حماسی بلوچستان که در آن ساز قیچک جزء اصلی آن است و بدون ساز قیچک امکان اجرای آن وجود ندارد . یکی از موسیقی های آوازی بلوچی می باشد هرچند بصورت تلفیقی از آواز، تصنیف و گفتار آهنگین خوانده می شود یعنی در یک بیت تصنیف بکار می رود بیت بعدی ممکن است آوازی به خود گیرد بی آنکه قیچک یا همان سرود سکوت کند. گاهی هم آواز و تصنیف کنار گذاشته می شود و گفتار آهنگین می شود و قیچک به تنهایی آن را همراهی می کند. در موسیقی حماسی بلوچستان علاوه بر آواز و تصنیف برخی جا ها گفتارآهنگین یعنی گفتار موسیقیایی یا نیمه موسیقیایی یا همان ریستاسیون که جزء لاینفک موسیقی حماسی بلوچستان می باشد داریم. غنای موسیقی بلوچستان مدیون ساز قیچک است زیرا این ساز به تنهایی صدا دهی هم در طیف فرکانس پایین، متوسط و بالا را دارد و از نظر ریتم امکان اجرای آرام ترین و غم انگیزترین ریتم ها همچون زهیروک و نیز امکان سریع ترین و شادترین ریتم ها مانند سیمرغ را دارد. قیچک یکی از نادرترین سازهای ایرانی در موسیقی بلوچستان است. نقش موسیقی در ارتباطات فرهنگی میان اعضای یک قوم به دلیل برانگیختن احساسات قومی و بیان زبان آن قوم و از همه مهم تر معرفی فرهنگ قومی آنها به دیگران بسیار موثر است و از طرفی چون موسیقی بیان احساسات است و عواطف انسانی بین همه انسانها مشترک می باشد تاثیر زیادی در ارتباطات و همبستگی بین اقوام دارد با ابزار موسیقی می توان تاریخ ،تمدن و فرهنگ یک قوم را بطور مناسب به اقوام دیگر معرفی کرد و آن ها را با مشترکات فرهنگی همدیگر آشنا و از این طریق ارتباط فرهنگی با سایر اقوام برقرار نمود. به خصوص چنانچه ابتکار و نوآوری نیز بکار برده شود و تلفیقی بین موسیقی اقوام انجام شود یعنی با ترکیب سازهای اقوام ایرانی آهنگ های اصیل ایرانی و ملی اجرا شود. به طور مثال با تشکیل گروهی از تلفیق سازهای هر کدام از اقوام ایرانی سرود های ملی ایران را اجرا نمود. به عنوان نمونه سرود ای ایران ای مرز پرگهر را اجرا کرد که نقش بسیار زیادی در همبستگی ملی و ارتباطات فرهنگی بین اقوام ایرانی دارد. تاکنون اکثرا موسیقی هر کدام از اقوام ایرانی بصورت محدود و در جغرافیای قومی همان قوم اجرا شده یا حداکثر در چند کنسرت و جشنواره در تهران یا خارج از کشور به مناسبت های مختلف هر چند سال یک بار با مخاطبین کم اجرا شده است. پیشنهاد می شود گروه های موسیقی هر کدام از اقوام ایرانی علاوه بر اجرا در استان های خود در سایر استان ها حضور یابند و اجرا داشته باشند. البته مسولین نیز حمایت و مساعدت نمایند تا فرهنگ غنی اقوام ایرانی برای همه ایرانیان معرفی شود. رسانه ملی نیز می توانند در معرفی موسیقی اقوام نقش داشته باشد و علاوه برپخش موسیقی هر کدام از اقوام ایرانی در شبکه های استانی از شبکه های ملی و ماهواره ای نیز موسیقی اقوام ایرانی پخش شود تا مخاطبین بیشتری از موسیقی غنی اقوام ایرانی بهره ببرند و درک مناسبی ازفرهنگ اقوام ایرانی از طریق موسیقی و سازهای ایرانی داشته باشند.

منبع: سایت انسانشناسی و فرهنگ، دی 1392