از “خمینی ای امام” تا “بهمن خونین جاویدان”

نگاهی به سرودهای ماندگار انقلاب اسلامی

تعداد سرودهای برجسته انقلابی به بیش از 50 می‌رسد که یک آمار شگفت‌انگیز است، چرا که عمدتاً این تعداد سرود برجسته فقط در طی دو سال 57 و 58 ساخته شده‌اند. از میان سرودهای برجسته انقلابی، برخی ماندگاری بیشتری داشتند و پس از گذشت حدود چهار دهه از اول انقلاب همچنان نیز برای مخاطب ایرانی جذابیت دارند و به شکوه دهه فجر می‌افزایند. در ادامه به این سرودهای ماندگار انقلابی نگاهی گذرا خواهیم داشت؛ سرودهایی که عده‌ای شناسنامه کاملی دارند و برخی نیز نیاز به جمع‌آوری اطلاعات بیشتری دارند تا به عنوان محصول فرهنگی انقلاب اسلامی سندیت پیدا کنند.

خمینی ای امام

آهنگساز: حمید شاهنگیان

خواننده: گروه کر

سرود “خمینی ای امام” ساخته حمید شاهنگیان، برای اولین بار در روز 12 بهمن 57 و در لحظه ورود امام خمینی (ره) در حضور جمع میلیونی استقبال‌کنندگان در فرودگاه مهرآباد توسط یک گروه کر به صورت زنده خوانده شد. این سرود اخیراً پس از دو بار رد شدن در همایش‌های ثبت آثار ملی بالأخره توانست مجوز ثبت در فهرست آثار ملی میراث ناملموس را بگیرد. حمید سبزواری شاعر این سرود درباره اثر “خمینی ای امام” گفت: شعر این سرود را من قبل از پیروزی انقلاب سرودم یعنی وقتی که امام(ره) از نجف به پاریس رفتند. در آن موقع اعلامیه های حضرت امام به ایران می آمد و تکثیر می شد و سخنرانی های ایشان در نوار کاست ضبط می شد و در دست همه می چرخید، وقتی این نوارها تکثیر شد، یک طرف این نوارها خالی بود، دوستانم به من گفتند که شعری برای طرف دیگر نوار بگو که من یکی از شعرهایی که سرودم «خمینی ای امام» بود که به همراه سخنرانی های امام تکثیر می شد. پیش از انقلاب خیلی ها در ماشین ها و خانه هایشان این سرود را داشتند و گوش می کردند.

آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو

آهنگساز: احمدعلی راغب

خواننده: اسفندیار قره‌باغی

سرود “آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو” از آثار عجیب انقلابی است. این اثر تنها در 48 ساعت طول شد که اتفاق جالبی به نظر می‌آید. اسفندیار قره‌باغی خواننده سرود “آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو” ماجرای تولید این سرود را این‌گونه توضیح داد: شبی در منزلی بودیم و مرحوم سید احمد خمینی هم که در آن جمع حضور داشت، به ما گفت چرا علیه آمریکا آهنگی نمی سازید؟ همان صحبت یادگار امام(ره)، برای ما انگیزه ای شد و همان شب حمید سبزواری تا صبح نشست و شعر “آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو” را سرود. روز بعد احمد علی راغب آهنگسازی این قطعه را انجام داد و یک روز بعد نیز سید محمد میرزمانی آهنگ را تنظیم کرد و فردای آن روز در رادیو، نوار ترانه “آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو” را جمع کردیم. می توانم بگویم که این اثر جزو نادرترین آهنگ هایی بود که در 48 ساعت آن را تنظیم و ضبط کردیم در حالی که الان اگر بخواهیم یک آهنگ ساده را هم ضبط کنیم یک ماه طول می کشد. با این حال، دلیل اثر گذاری این اثر فقط به این علت بوده که سروده و شعر آن، بر مبنای واقعیت محض بوده و هست و اکنون بعد از گذشت چند دهه مردم کشور عزیزمان همچنان این اثر را زمزمه می کنند.

ایران ایران

آهنگساز: فریدون خوشنود 

خواننده: رضا رویگری

سرود “ایران ایران” اولین سرود پخش شده از صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران بود. این سرود پس از در اختیار گرفتن مرکز صدا و سیما توسط نیروهای انقلابی، از رادیو ملی پخش شد. فریدون خوشنود خالق این اثر جاودانه آن است و آن را بر اساس شعری از حسین سرفراز ساخته است. ضبط این قطعه به صورت مخفیانه در استودیو صبا تهران انجام شد و آن را رضا رویگری که بعدها به بازیگر مطرحی در سینما تبدیل شد اجرا کرد. این سرود انقلابی همچنان هم از پر تکرارترین سرودهایی‌ست که در دهه پیروزی انقلاب اسلامی از رادیو و تلویزیون پخش می‌شود.

بهمن خونین جاویدان

آهنگساز: حمید بهبود

خواننده: گروه کر

“بهمن خونین جاویدان” سرود ماندگاری‌ است که در دومین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی در مرکز صدا و سینمای استان فارس تولید شد. همافر، شاعر و حمید بهبود، آهنگساز این اثر ماندگار هستند. سعید ذاکر حسین درباره مراحل تولید این سرود به پایگاه خبری جماران می‌گوید: آهنگ “بهمن خونین جاویدان” را یکی از همکاران ما مرحوم حمید بهبود که از بچه های سپاه بود و بعدها درس خواند و پزشک شد و چند سال قبل فوت کرد، ساخت. شاعر آن هم یکی از دوستان به نام آقای همافر بود که چند سال بعد رئیس اداره ارشاد اسلامی شیراز شد. آهنگ و شعر سرود مثل شرایط آن روز گروهی و هیئتی ساخته شد؛ یعنی مثلا آقای همافر یک مصراع را می سرود و در ادامه آن می ماند؛ سپس ما کمکش می کردیم تا شعر کامل شود. در نهایت با وسایل بسیار حداقلی در صدا و سیمای شیراز سرود را ضبط کردیم. حدود ده، پانزده نفر در گروه سرود بودند که سه چهار نفر آنان شهید شدند و بقیه هم متفرق شدند. این سرود در یک شرایط خیلی ابتدایی، هیأتی و با عشق ساخته شد.

به لاله در خون خفته

آهنگساز: جهانبخش پازوکی و مجتبی میرزاده

خواننده: گروه کر

سرود “به لاله در خون خفته” از سرودهای محبوب دانش‌آموزی است که در سال‌های پس از انقلاب در مدارس توسط گروه‌های سرود باز تولید شده است. این سروده نوشته جهانبخش پازوکی شاعر و آهنگساز  است که آن را در کشاکش روزهای مبارزه برای انقلاب به همراه مجتبی میرزاده آهنگسازی و همراه با گروه کر ضبط کرد.

بهاران خجسته باد

آهنگساز: کرامت‌الله دانشیان

خواننده: گروه کر

سروده “بهاران خجسته باد” یا “هوا دلپذیر شد” از قطعاتی است که کرامت‌الله دانشیان از فعالان سیاسی ضد رژیم پهلوی آن را ساخت و در سالروز شهادت خود او و خسرو گلرخی برای اولین بار پخش شد. این سرود را اسفندیار منفردزاده از بهترین آهنگسازان ایرانی دهه 50، با کم‌ترین امکانات تنظیم کرده است. اسفندیار منفردزاده که نت‌نویسی این سرود را هم انجام داد، خودش نیز همراه با خسرو گلرخی از زندیان در بند ساواک بود. “بهاران خجسته باد” بر اساس شعری از عبدالله بهزادی ساخته شده است. خوانندگان این سرود علی برفچی، عبدالله و ابوالفضل قهرمانی، فرهاد مافی، حسن فخار، پدرام اکبری و اسفندیار منفردزاده هستند. این سرود از سال 57 تا کنون از رادیو و تلویزیون کشور پخش می‌شود و در مدارس نیز به عنوان سرود انقلابی توسط گروه‌های سرود اجرا می‌شود.

بانگ آزادی

آهنگساز: احمدعلی راغب

خواننده: محمد گلریز

سرود “بانگ آزادی” با مصراع “این بانگ آزادی‌ست کز خاوران خیزد” آغاز می‌شود و با نغمه “الله اکبر، خمینی” رهبر برای مردم انقلابی ایران آشناست. این سرود حمید سبزواری شاعر برجسته انقلابی سراییده و احمدعلی راغب آن را آهنگسازی کرده است. محمد گلریز نیز خواننده این سرود بسیار زیبای انقلابی است. محمد گلریز به جز “بانگ آزادی”، سرودهای زیبای دیگری نیز برای انقلاب اسلامی خوانده که سرود “این پیروزی خجسته باد” معروف‌ترین آن‌هاست. این سرود با مطلع “از صلابت ملت و ارتش و سپاه ما” آغاز می‌شود. “این پیروزی خجسته باد” از سرودهای معروف دانش‌آموزی است.

بوی گل و سوسن و یاسمن آید

آهنگساز: محمدعلی ابرآویز

خواننده: گروه کر

محمدعلی ابرآویز شاعر و آهنگساز انقلابی که سرودهایی نظیر “سمفونی شهداء” و “سقای حرم” را ساخته، سازنده و شاعر سرود “بوی گل و سوسن و یاسمن آید” هم هست. سرودی که عده‌ای آن را با عنوان “دیو چو بیرون رود فرشته در آید” می‌شناسند. این سرود قبل از ورود امام خمینی (ره) به ایران و در زمان حکومت رژیم پهلوی ساخته شد. مرحوم ابرآویز در خصوص مراحل ساخت این سرود گفت: وقتی امام در عراق بودند و حتی زودتر از این که سر و صداها با نوشتن اخبار در مطبوعات بلند شود، به ما خبر رسید که امام علاقه‌مند هستند که به وطن برگردند، شما کاری می‌توانید بکنید که این تبعید بشکند و دولت مجبور به حضور ایشان در ایران شود؟ ما استودیو را برای ضبط این کار دزدیدیم و مخفیانه کار کردیم، به طوری که شب ها ساعت 19:30 که حکومت نظامی شروع می‌شد، ما به این استودیو می‌رفتیم و 30 :7 صبح بیرون می‌آمدیم. در این مدت همه نوازنده‌ها و خواننده‌ها، پابرهنه وارد استودیو می‌شدند تا جای پای کسی روی زمین نباشد. همچنین هر چند دقیقه یکبار، پنجره ها را باز می‌کردیم تا هوا جابه جا شود. از آنجایی که آن استودیو در محله ارمنی‌نشین‌ها بود، این دوستان با ما همکاری زیادی می‌کردند تا در نهایت سرود مذبور ساخته شد.

سرودهای “بیست و دو بهمن روز شکست دشمن”، “بابا خون داد شعار ماست”، “بسیج بسیج به پیش”، “ارتش برای ملت، ملت برای ارتش”، “آزاده مرد و ما دلاوریم”، “بخوان هم‌وطن به نام آزادی”، “برخیزید ای شهیدان راه خدا” و “در روز سرنوشت” دیگر سرودهایی بودند که برای پیروزی انقلاب اسلامی ساخته شدند. همچنین در کشاکش روزهای انقلاب از سرودهای معروفی جون “ایران ای مرز پر گهر”، “ایران ای سرای امید”، “یار دبستانی” و… نیز برای مبارزات انقلابی استفاده می‌شد و این آثار نیز با تاریخچه انقلاب اسلامی پیوند خوردند.

منبع: هنرآنلاین