موسیقی فقط برای گوش نیست

برگردان: عباس سیدین

تصور موسیقی به‌عنوان توالی صرف اصوات کار دشواری نیست. با این نگاه، منشاء قدرت موسیقی در خود نت‌ها است و درک نحوه‌ی اثرگذاری موسیقی بر ما یعنی آنالیز نت‌ها. اما چنین برخوردی با موسیقی –به‌عنوان نت‌ها و پاسخ ما به آنها -که از مابقی تجربه‌ی انسانی تفکیک شده- راه به‌جایی نمی‌برد. اما چطور چنین توانایی شناختی می‌تواند جدا و مستقل از بقیه‌ی تجربه‌ی انسانی تکامل یافته باشد؟

تحقیقات علوم شناختی درباره‌ی موسیقی طی چند دهه‌ی گذشته نشان داده‌است که ظرفیت موسیقایی از بقیه‌ی حیطه‌های ذهن تفکیک نشده بلکه عمیقاً با سایر سیستم‌های ادراکی درهم آمیخته‌است و این باعث می‌شود موسیقی بیش از آنکه قلمرو موسیقیدان‌های متخصص باشد، جزیی از تجربه‌ی انسانی قرار بگیرد. در تصویربرداری‌های مغزی هنگام شنیدن موسیقی به‌جای اینکه یک مرکز تخصصی موسیقی در مغز فعال شود، گستره‌ی وسیعی از شبکه‌های گسترده و پیوسته فعال می‌شوند؛ شامل بخش‌های تخصصی بینایی، کنترل حرکتی، احساس، حافظه و برنامه‌ریزی. این نشان می‌دهد که درک موسیقی تا چه‌اندازه عمیقاً با دیگر جنبه‌های تجربه‌ی انسانی ما درهم‌تنیده است.

پژوهش‌ها نشان می‌دهد که اطلاعات بصری نه‌تنها اطلاعاتی درباره‌ی محتوای احساسی اجرا، بلکه اطلاعاتی درباره‌ی ویژگی‌های ساختاری پایه را نیز انتقال می‌دهد. مثلاً افراد می‌توانند –حتی بدون شنیدن صدا- با دیدن چهره‌ و حرکات سر خواننده بزرگی فاصله‌ی خوانده‌شده را درک کنند. حتی وقتی صدای فاصله‌ی موسیقایی کوتاه‌تر بر تصویر خواندن فاصله‌ی بزرگ‌تر ترکیب شد، افراد فاصله را بزرگ‌تر تخمین می‌زدند. این ترکیب و تجمیع چندحسی در سطحی بسیار بنیادین باعث ایجاد آثاری پیچیده‌تر در سطوح شناختی بالاتر می‌شود.

همچنین بستری که ما در آن با موسیقی روبرو می‌شویم و نحوه‌ی ادراک ما اثر می‌گذارد. آیا فلان کنسرت را به‌توصیه‌ی اکید دوستان انتخاب کرده‌ایم یا وقتی وارد سالن می‌شویم همه کسل و بی‌حال هستند؟ اینها می‌تواند حتی قبل از شروع کنسرت میزان ارتباط ما را با موسیقی تعیین کند. در یک آزمایش، یک نوازنده‌ی فوق‌العاده حرفه‌ای که در بهترین سالن‌ها ویولن می‌نوازد در کنار خیابان مشغول نواختن قطعاتی از باخ شد. در طول نیم ساعت تنها هفت نفر دقایقی به تماشای اجرای او ایستادند. نه‌تنها درک ما از کیفیت اجرا، بلکه بیانگری محتوای حسی آن نیز تحت تاثیر عوامل زمینه‌ای است.

برخلاف اینکه گاهی موسیقی به‌صورت فرم هنری انتزاعی تصور می‌شود –چیزی مثل اعداد و ریاضیات- موسیقی به‌همراه خود دیگر جنبه‌های تجربه‌ی انسانی را حمل کرده و از آنها تاثیر می‌گیرد.

منبع: www.noise.reviews