سوژه ای برای هر سرود تازه

بررسی ترانه هایی که برای «ماندلا» سروده شد
نیما توسلی 

یه سیام من / سیا ٬ مث شب که سیاس /سیا ٬ عین اعماق آفریقای خودم./ بَرده شدم…/ کارگر شدم …/ آوازه خون شدم…/ قربونی شدم… /یه سیام من/ سیا٬ عینهو شب که سیاس/ سیا ٬ عین اعماق آفریقای خودم. « لنگستون هیوز»

مرگ نلسون ماندلا در پنجم دسامبر ٬ آوازه ای غمناک را به همراه خواهد داشت٬ اما ماندلا سیاست مدار و انسان دوستی است که در دوران حیات خود نیز آوازهای زیادی را در وصف خود شنید. کمتر سیاست مدارانی در جهان یافت می شوند که جامعه موسیقی دانان و خوانندگان به آن ها روی خوش نشان داده باشند٬ اما ماندلا این گونه نبود. او به ویژه در طول ۲۷ سالی که در زندان آفریقای جنوبی بود٬ سوژه آوازه ای اعتراضی فراوانی بود و همچنین سرودهای گوناگونی در ستایش او پس از آزادی از زندان و در دوران ریاست جمهوری اش به عنوان نخستین رییس جمهور سیاهپوست آفریقای جنوبی ٬ سروده شد.

موضوعات سیاسی کمتر در آهنگ های پاپ بزرگ شنیده شده اند ٬ اما یکی از جذاب ترین آهنگ ها در دهه ۸۰ میلادی با عنوان « نلسون ماندلا » ( که بیشتر با نام نلسون ماندلا را آزاد کنید معروف است ) از A.K.A است که در سال ۱۹۸۴ یکی از ۱۰ آهنگ برتر بریتانیا شد و در آمریکا نیز به وفور پخش و شنیده شد. تقریبا یک ربع قرن بعدتر ٬ در سال ۲۰۰۸ ٬ از « امی واین هاوس » خواسته شد تا طی یک کنسرت برای تولد ۹۰ سالگی ماندلا بخواند. واین هاوس در آن اجرا متن ترانه را تغییر داد تا همزمان به زندانی کردن همسرش « بلیکفیلدر سیویل » نیز اعتراض کرده باشد. « U2 » نیز آهنگی را که تحت عنوان « راه دراز آزادی » یا « ۴۶۶۶۴ » ( شماره زندان ماندلا ) معروف است که در یک اجرا در کیپ تاون پایتخت آفریقای جنوبی در سال ۲۰۰۳ اجرا کرد. در سال ۲۰۰۲ « دیو استوارت» و « کلش جواسترامر» با کمک هم روی ترانه ای کار کردند که به دلیل مرگ « استرامر» در میانه تنظیمات ٬ « استورات » آن را با « بونو » تکمیل کرد. این کار در یک اقدام خیریه ای به صورت رایگان پخش شد.این اجرا همان است که سال بعد « U2» آن را به طور رسمی اجرا کرد. قدیم تر در سال ۱۹۸۷ نیز در حالی که ماندلا هنوز در زندان بود « هیو ماسکلا » خواننده اهل آفریقای جنوبی ٬ آهنگ معروف خود با عنوان « بگذارید به خانه بازگردد» را اجرا کرد. این آهنگ ٬ خیلی زود تبدیل به اوج سارافینا ( موسیقی آفریقای جنوبی ) شد و در سال ۱۹۸۸ تا ۱۹۸۹ در برادوی نیز دوباره اجرا شد. بخشی از این آهنگ عبارت است از: « بگذارید نلسون ماندلا برگردد/ بگذارید او به خانه به سووتو بازگردد/ من می خواهم او را در حالی که دست در دست وینی ماندلا قدم می زند ببینم ». سال ها بعد در سال ۲۰۰۴ ٬ « جاش گروبان » ماندلا را ملاقات کرد؛ سالی که ماندلا دست از زندگی عمومی کشیدو از او دعوت به عمل آمد تا در یک پروژه خیریه با عنوان « ۴۶۶۶۴» شرکت کند. او تصمیم گرفت تا آهنگی بسازد با نام « اشک ریزان (یا فریاد زنان) » که ماندلا الهه آهنگ او بود.

این کار ٬ همراه با « لیدی اسمیت بلک مامبارو» ضبط شد و از طرف دیگر در سال ۲۰۰۹ نیز در بازخوانی دیگری در « رادیو سیتی موزیک هال » یک خواننده دیگر از آفریقای جنوبی٬ « ویوسی ماهلاسلا » ٬ دوباره اجرا شد. « جانی کلگ » در سال ۱۹۸۷ اجرایی برجا گذاشت که اثر فراوانی بر آفریقای جنوبی داشت. این آهنگ که به زبان محلی « آسیمبونانگا ( به معنی ما مدت هاست که او را ندیده ایم ) » نام دارد ٬ در رژیم کشورش در آن سال چندان اجازه پخش و مطرح شدن پیدا نکرد. در دهه ۱۹۸۰ در آمریکا یکی از گروه های خوانندگی مبارز با آپارتاید٬ گروه « هفت کوچک » بود. این گروه ٬ در یکی از اجراهایش با نام « شهر خورشید ( یا سان سیتی) »٬ آهنگ A.K.A ٬ « نلسون ماندلا را آزاد کنید »را خواند. کل اجرای سان سیتی مربوط به مبارزه با نژاد پرستی می شد و با آن که ابتدا تنها بایکوت های فرهنگی را به عنوان سوژه اصلی خود دنبال می کرد٬ اما اجرای نلسون ماندلا در آن سال باعث شد تا این گروه راک به درک تازه ای از بحران آفریقای جنوبی در آن سال ها پی ببرد.

منبع: روزنامه شرق- یکشنبه هفدهم آذر ۱۳۹۲