حکایت نی، از فلوت عصر یخبندان تا رقص مار کبری با سازخدایان
در سراسر جهان و در تمامی فرهنگ‌ها سازهای بادی نقشی کلیدی در زندگی موسیقایی بشر ایفا می‌کنند. جالب اینکه از عصر یخبندان گرفته تا قرون وسطی و از آن زمان تا به امروز از جذابیت فلوت و نی کاسته نشده است.
در سراسر جهان و در تمامی فرهنگ‌ها سازهای بادی نقشی کلیدی در زندگی موسیقایی بشر ایفا می‌کنند. جالب اینکه از عصر یخبندان تا به امروز از جذابیت این سازها کاسته نشده است.کاوش‌های باستان‌شناسی نشان داده‌اند که نی و فلوت از قدیمی‌ترین سازهای بادی در تاریخ بشر هستند.
از زمانی که یک شکارچی عصر یخبندان فلوت خود را در یک غار در ناحیه “بلاوبویرن” در منطقه “شوبیش آلب” فراموش کرد، ۳۵ هزار سال می‌گذرد. این فلوت (عکس) از استخوان بال قو ساخته شده و قدیمی‌ترین ساز در تاریخ بشریت است.
از چین، کره و ژاپن گرفته تا هند و ایران و کشورهای عربی خاورمیانه و همچنین کشورهای اروپای شرقی و غربی تا کوه‌های آند در آمریکای جنوبی و نواحی گوناگون در آفریقا همگی با سازهای بادی آشنایی دارند.
هنوز مشخص نیست که چرا و چگونه این سازها در تمامی مناطق جغرافیایی جهان، فرهنگ‌ها و در تمامی قرون و اعصار گسترش یافتند و حفظ شدند.
هنوز هم اولین ساز بسیاری از کودکان در خانواده‌ها، فلوت است. البته بیشتر این کودکان با پاگذاردن به سنین بلوغ با این ساز وداع می‌کنند. دوران شکوفایی فلوت در عصر “باروک” بود. این ساز الهام بخش آهنگسازانی چون “هندل” و “باخ” نیز بوده است.
نی‌نواز هاملن یا فلوت‌زن رنگارنگ هاملین (در آلمانی: Rattenfänger von Hameln به معنی: موش‌گیر هامِلْن، در انگلیسی: Pied Piper of Hamelin به معنی نی‌نواز رنگین‌پوش هاملین)؛ از داستان‌های اروپایی سده‌های میانه مربوط به شهر هاملن در آلمان است. روایت‌هایی از این داستان در میان نوشته‌های نویسندگان گوناگون از جمله یوهان گوته، برادران گریم و رابرت براونینگ دیده می‌شود.
موش‌های مزاحم، شهر هاملن را دربر گرفته بودند. روزی نی‌نوازی با یک نی سحرآمیز در شهر پیدا می‌شود و قول می‌دهد که مشکل موش را حل کند. او با نواختن نی خود موفق می‌شود همه موش‌ها را از شهر به بیرون بکشاند. مردم شهر اما از پرداخت دستمزد به نی‌نواز خودداری می‌کنند و او برای تلافی این کار، با نواختن نوایی دیگر همه کودکان شهر را افسون می‌کند و با خود می‌برد.
فلوت پان تنها در کوه‌های آند نواخته نمی‌شود، بلکه در مناطق جنوب شرقی اروپا نیز رواج دارد. نام آن برگرفته از داستان‌های اساطیری یونانی است و خدای چوپانان بوده است. در این داستان، خدای چوپانان عاشق زنی می‌شود، اما این زن عشق او را به سخره می‌گیرد. خدا او را به یک نی تبدیل می‌کند و از آن نی، فلوت پان می‌سازد تا عشق‌اش را همیشه به همراه داشته باشد.
قبیله پویل در جنوب صحرای آفریقا زندگی می‌کند. چوپانان این قبیله حیوانات گم شده‌اشان را با نوای نی به گله باز‌می‌گردانند. برای نسل جدید اما نواختن این ساز به‌دست فراموشی سپرده شده است.
نی هفت‌بند که با استفاده از دو روش “دندانی” و “لبی” نواخته می‌شود.
نی در داستان‌های اساطیر هندی ساز “کریشنا” خدای هندو است. در دست‌نوشته‌های هندو آمده است که “وقتی کسی صدای نی کریشنا را بشنود حتی شهد آسمانی را هم فراموش می‌کند”. نی هنوز هم در هند یکی از مهم‌ترین سازهاست و هندوان معتقدند،اگر کسی بتواند همچون کریشنا بنوازد، از نیش مار هم در امان خواهد ماند.
ساز سال نو از دیگر سازهای بادی سنتی ایران”سرنا” است که از چوب ساخته می‌شود.
فلوت “کوئنا” ساز بومیان آند است که از بامبوس و گاهی هم استخوان انسان و یا کندور ساخته می‌شود. نوای این ساز در زندگی روزمره بومیان همچون هنگام کار در مزارع یا در مراسم عروسی همواره شنیده می‌شود.
منبع: دویچه وله فارسی
